عوامل صعود از مرحلۀ گروهی جام جهانی

نقش سرمایۀ مادی در موفقیت تیم‌ها در جام جهانی انکار ناپذیر است. زمین چمن و ورزشگاه‌های مناسب، حقوق و مزایای بازیکنان، قدرت به خدمت گرفتن مربیان نامی، برگزاری بازی‌های تدارکاتی با تیم‌های صاحب نام، به خدمت گرفتن مدیران کارآمد برای فدراسیون‌ها، خدمۀ بهداشت و درمان تیم و مواردی از این دست نیاز به پشتوانۀ مالی کافی دارد. کسی منکر این نیست که قدرت اقتصادی کشورها در حمایت از تیم ملی‌شان کارساز خواهد بود. اما آیا عامل اصلی موفقیت یک تیم ملی در جام جهانی پول است؟

جالب است که بدانید تعدادی از تحلیلگران و سازمان‌‌هایی که به امر گمانه‌زنی در جام جهانی مشغولند پول را عامل اصلی موفقیت در این مسابقات می‌دانند. برای نمونه، شرکت هلندی ING از تجزیۀ و تحلیل ارزش مالی تیم‌ها به میزان موفقیت و حتی تعیین قهرمان جام‌های جهانی می‌رسد. می‌توانید به گزارش این شرکت مالی پیرامون جام جهانی ۲۰۱۴ مراجعه کنید. این شرکت با محاسبات جالب خود قهرمان جام جهانی ۲۰۱۴ را اسپانیا اعلام کرده بود که ارزش تیم آن حدود یک میلیارد دلار بود. اما، اینطور نشد. کشوری مثل قطر به ضرب پول می‌تواند امتیاز میزبانی بگیرد، اما موفقیت در مسابقات و صعود از مرحلۀ گروهی چیز دیگری‌ست.

به غیر از پول، جمعیت کشورها هم مهم به نظر می‌رسد. اینکه از میان چند میلیون جمعیت چه تعداد فوتبالیست پا به توپ می‌شوند منطقاً مهم به نظر می‌رسد. همچنین برای بسیاری بخت و اقبال در قرعه‌کشی عامل مهمی ‌است. اما، آمار چیز دیگری می‌گوید.

آمار ادوار گذشته جام‌های جهانی نتایج غافلگیر کننده‌ای نشان می‌دهد. تا آنجا که به صعود از مرحلۀ گروهی مربوط است، آمار نشان می‌دهد که قدرت مالی کشورها عامل مهمی نیست. قیمت تیم‌ها هم چیزی را مشخص نمی‌کند. از نظر آماری، حقوق و مزایای مربی و حتی اینکه او داخلی باشد و یا خارجی نیز ربطی به صعود از مرحلۀ گروهی ندارد. حتی عامل جمعیتی هم از نظر آمار عامل تعیین کننده‌ای نیست. توجه داشته باشید که در ادوار گذشته جام جهانی کشورهایی نظیر کاستاریکا تیم‌های قدرتمند و ثروتمندی نظیر ایتالیا را به خانه فرستادند. قدرت اقتصادی، جمعیتی و مربیان این دو کشور قابل مقایسه با یکدیگر نسیتند. مثال‌ها فراوانند. در جام جهانی گذشته، شوت آخر طارمی در دقایق آخر مسابقه که میلیمتری از کنار دروازۀ پرتغال رد شد می‌توانست ایران را سرگروه کند و خط بطلانی بر بسیاری از عوامل یاد شده بکشد. آمار حتی عامل «قرعه‌کشی» را نیز تأیید نمی‌کند. گروه مرگ؟ از نظر آماری، خیر. پس چه چیز مهم است؟ از نظر آمار عوامل تعیین‌کننده کدامند؟

تحلیلگران با تجزیه و تحلیل آمار به دو عامل رسیده‌اند:

اول، حکمرانی مردم‌سالارانه در کشور؛ اینکه در کشور حکومت اجازه شنیده شدن صداهای دیگر را می‌دهد یا خیر از نظر آماری مهم ارزیابی می‌شود. اینکه در کشور آزادی بیان برای رسانه‌ها، گروه‌های مدنی و شهروندان موجود باشد عاملی‌ست که بر عوامل دیگر تأثیر بسزایی دارد. کشورهایی که طبق «شاخص‌های حکمرانی جهانی» در یک سوم بالای جدول هستند از هفتاد درصد شانس برای صعود به مرحلۀ یک شانزدهم نهایی بهره می‌برند. ایضاً، کشورهایی که در یک سوم پایین جدول «شاخص‌های حکمرانی جهانی» هستند تنها سی درصد بخت صعود از مرحلۀ گروهی دارند. از این رو، کشور ایران بر اساس آمار و این تجزیه و تحلیل تنها سی درصد بخت صعود از مرحلۀ گروهی را دارد.

دوم، تحلیلگران معتقدند که تعداد هواداران یک تیم که برای تماشا به مسابقات می‌روند اهمیت فراوانی دارد. به این ترتیب، میزبان جام جهانی امتیاز ویژه‌ای در اختیار دارد. بخشی از موفقیت کشورهای واقع در آمریکای مرکزی، جنوبی و شمالی مرهون همین عامل است. هواداران این کشورها برای تماشای مسابقات جام جهانی و تشویق تیم‌های خود سفرهای فراوانی می‌کنند.

در واقع، هر دوی این عوامل دو روی یک سکه‌اند. حکمرانی خوب در کشور (از بالا به پایین) پاسخگویی مسئولین به مردم در رابطه با مسائل تیم ملی را تضمین می‌کند و شرکت هواداران (از پایین به بالا) تیم ملی و حکمرانی مناسب را در روند مسابقه حمایت می‌کند. در واقع، شرکت، همیاری و آزادی بیان هواداران از طریق تحلیل و تفسیر در رسانه‌های آزاد به یاری تیم ملی می‌آید و به پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری مدیران می‌افزاید.

با اینکه حکمرانی مردم‌سالارانه در کشورها از عوامل مهم برای صعود از مرحلۀ گروهی در جام جهانی از دید آمار است، با اینحال برد و باخت در فوتبال تنها به عوامل مذکور ربط ندارد. برای نمونه، بخت و اقبال در کل (منظور قرعه‌کشی نیست)، مهم است. ماجرای مصدومیت نیمار را همگی در دو جام جهانی پیش هنوز یادمان هست. اهمیت بخت و اقبال در پنالتی‌های بخش حذفی مسابقات را نیز از خاطر نبریم.