کمک داور ویدئویی (VAR) یک مجموعه تکنولوژیک است که از مارس ۲۰۱۷ مطرح و از فصل ۲۰۱۸ - ۲۰۱۷ با بوندسلیگا و سری آ به دنیای فوتبال برای کمک به داوران معرفی شد. کمک داور ویدئویی یا همان VAR مخفف عبارت Video Assistant Referee به معنی دستیار ویدئویی داور است.

این سیستم برای کمک به داوران مسابقات طراحی شده تا با اتکا به آن تصمیمات درست را اتخاذ و از اشتباه در داوری پرهیز کنند. در جریان مسابقات جام جهانی روسیه در هر مسابقه یک داور و سه کمک داور ویدئویی در اتاق فرمان از طریق مانیتورهای تلویزیونی جریان بازی را به طور زنده تعقیب می‌کردند.

سی و سه دوربین تلویزیونی با دو دوربین تمام زوایای دلخواه را در اختیار داوران قرار می‌داد. در سیستم کمک داور ویدئویی داور می‌تواند با میکروفون رادیویی خود به‌طور مستقیم با اتاق فرمان در ارتباط باشد.

این تکنولوژی فقط در چهار مورد در خدمت داور است:

- تصمیمات مربوط به گل شدن یا نشدن

- تصمیمات مربوط به آفساید

- تصمیمات مربوط به کارت قرمز مستقیم (عمدتا انضباطی)

- تصمیمات مربوط به شناسایی هویت بازیکن

اگر داور در هر یک از موارد چهارگانه فوق دچار اشتباه شود تیم کمک داور ویدئویی از او می خواهد تا به تماس پاسخ دهد. در این حالت داور دست خود را روی هدست خود قرار می‌دهد تا نشان دهد دارد به پیشنهادات و صحبت های اتاق فرمان گوش می‌دهد.

در همین حال اگر داور هم با دستان خود یک مستطیل به نشانه تلویزیون رسم کند این پیام را به تماشاگران می‌دهد که تیم کمک داور ویدئویی در حال بازبینی صحنه خطاست و وارد مرحله بازبینی از کنار نمایشگر کنار خط طولی زمین شده است.

در حالی که بسیاری از کشورها برای کاهش اشتباهات داوری مدتی است از این سیستم استفاده می‌کنند و بحث استفاده از آن نیز طی سال های اخیر همواره یکی از موضوعات مورد بحث فدراسیون و باشگاه های فوتبال بوده است، اما هنوز این تکنولوژی وارد باشگاه های ایران نشده است و همچنان تیم‌ها از اشتباهات برخی داوران دچار ضرر می‌شوند.

یکی از موضوعات اصلی که فدراسیون همواره در بحث خرید VAR به آن تاکید می‌کند، هزینه مالی بالا و همچنین مناسب نبودن ورزشگاه های ایران برای استفاده از این سیستم است، حال یکی از محققان جوان ایرانی که از سال ۹۷ تا کنون بر روی VAR ملی کار می‌کند، می‌گوید همه این مسائل بهانه‌هایی بیش برای انحصاری کردن و نگاه سودجویانه برخی از فدراسیون نشینان در گذشته نیست و هنوز هم برخی از آن ها در فدراسیون هستند. موانعی که اگر ایجاد نمی‌شد هم اکنون تمام ورزشگاههای تیم‌های لیگ برتری ایران مجهز به VAR بودند.

هدایت سفید دشتی محقق و مدیر گروهی که بر روی این سیستم کار می‌کند در گفت گو با ایسنا در خصوص VAR ملی در دست ساخت توضیحاتی ارائه داد:

این محقق سیستم کمک داور ویدئویی در ارتباط با شروع کار بر روی این طرح گفت: در بحث هوشمند سازی ورزشی از چند سال قبل که در باشگاه ذوب آهن با کمیته فنی همکاری داشتم زیر نظر سعید آذری فعالیت خود را آغاز کردیم و با بزرگترین شرکت پردازش اطلاعات ورزشی جهان که پایگاه آسیایی آنها در دوحه است مذاکرات خود را آغاز کردیم، مکاتبات بسیاری انجام شدکه به نتایج خوبی رسیدیم. بعد از آن در بحث داوری یک فضای خالی را احساس کردیم و تنها ما این خلأ را در مباحث داوری احساس کردیم. در آن زمان با بهترین داوران ایران همکاری کردیم که به ما خیلی کمک کردند. دیدگاهمان این بود که ۱۴ تا ۱۶ دوربین در ورزشگاه نصب شود و بتوانیم اسکن فیزیکی داور را به صورت ۳ بعدی و ۳۶۰ درجه داشته باشیم. همزمان بحث VAR خیلی پررنگ شد که اشتراکات زیادی داشت و حتی VAR از لحاظ پیچیدگی کار برنامه نویسی از کار ما خیلی ساده‌تر بود که ما تصمیم گرفتیم روی هر دو کار کنیم.

وی افزود: در ابتدا نامه نگاری‌های مختلفی با فدراسیون انجام شد اما سئول‌نشینان تمایل خاصی به این موضوع نشان ندادند، در چند نوبت با آقایان صحبت شد و حتی از سازمان های ارشد کشور هم معرفی نامه بردم، اما متاسفانه مفید واقع نشد و برای من جای سؤال است زمانی که شما از بالاترین سازمان های کشور نامه می‌برید چرا مسئولان هیچ توجهی به آن نمی‌کنند. حتی نامه‌های ما به دست تاج هم نمی‌رسید یا می رسید و ایشان تمایلی به بازبینی کارتابل خود نداشتند، نمی دانم، تا حدی که مجبور به نامه نگاری با وزارت ورزش و شخص آقای داورزنی شدم. بعد از آن بود که آقای کاشانی - مسئول امور فدراسیون‌ها در وزارت ورزش - به فدراسیون نامه زدند تا تکلیف نامه نگاری‌های ما را مشخص کنند که باز هم به جایی نرسید.

سفید دشتی ادامه داد: بعد از نتیجه ندادن جلسات با آقایان ، تنها در جلسه با محمدرضا ساکت، ایشان متوجه صحبت های اینجانب شدند. حتی درخواست برگزاری کلاس آموزشی VAR برای مسئولان مربوطه هم از جانب ایشان مطرح شد که من ترجیح دادم زکات این علم جای دیگر و برای افراد دیگر صرف شود. اصرار من بر ملی شدن طرح بود که در ادامه متاسفانه از طرف فدراسیون واکنشی ندیدیم.

وی تصریح کرد: در این مرحله با فیفا وارد مذاکره شدیم مکاتبات زیادی انجام شد و طرح مورد تأیید آنها قرار گرفت و به ما اجازه دادند که وارد فاز اجرایی شویم که البته باید بگویم طی روزهای اخیر موفق شدیم نظر مثبت وزیر ورزش را نیز جلب کنیم. سیستم ما کاملاً مطابق با استانداردهای فیفا است و حتی مزایایی نسبت به سیستم VAR خارجی دارد. سوپرایزهای خوبی در بحث خط آفساید و خط گل داریم. فیفا برخلاف مسئولان و دوستان داخلی به شدت از این طرح استقبال کرد و فکر می‌کنم اول سیستم VAR را در سئول (خیابانی که فدراسیون در آن واقع است) نصب کنیم تا برخی از تصمیمات فدراسیون را بررسی کنیم بعد به ورزشگاه ها بیاوریم چرا که این شروع برای ورزش کشور و فوتبال مفید خواهد بود.

سفید دشتی در خصوص تیمی که بر روی این طرح کار می‌کنند، گفت: حدود ۳۰ نفر از جوانان ایرانی روی این طرح کار می‌کنند و یا در آینده به ما ملحق خواهند شد، افرادی که برخلاف مسئولان فدراسیون فوتبال، با وجود فعالیت در بهترین شرکت های خارج از ایران بدون چشم داشتی و با تعصب خاص ایرانی خود با ما همکاری می‌کنند و تیمی از بهترین برنامه نویسان را در اختیار داریم.

سفید دشتی خاطرنشان کرد: به اعتقاد من اتحادیه باشگاه ها به خوبی می‌تواند وارد این طرح شود و با تشکیل یک شرکت و حمایت از آن در سود آتی این طرح شریک شود و اگر حمایت باشگاه را داشته باشیم می‌توانیم از این طرح ملی در کشور بهره‌برداری کنیم، که این هم نیاز به این دارد که فدراسیون نشینان بدون دخالت در امور مجمع و اتحادیه باشگاه ها اجازه دهند این اتحادیه تصمیمات مثمر ثمر خود را اتخاذ کند. در این صورت نیازی به جذب شریک اقتصادی نخواهیم داشت. زمانی که شریک اقتصادی با پروژه ای همکاری کند با نقشه ورود و خروج پا به این تراکنش می گذارد و طبیعتا منفعت مالی خود را نیز مد نظر دارد و درصدی به قیمت نهایی محصول به همین علت اضافه خواهد شد که باشگاه ها ملزم به پرداخت آن خواهند بود. پس چه بهتر این همکاری با خود مجمع باشگاه ها انجام شود تا بتوان از این هزینه گزاف جلوگیری کرد.

وی در ارتباط با مزایای سیستم کمک داور ویدئویی ایرانی نسبت به مشابه خارجی آن گفت: همان گونه که گفتم نوآوری‌های جدیدی در این سیستم ایجاد کردیم که در نمونه خارجی آن وجود ندارد، همچنین پیش بینی ما این است که نسخه ایرانی حدود یک چهارم ارزان‌تر از نمونه خارجی است و احتمالا شاهد اختلاف قیمت محسوسی خواهیم بود.

سفید دشتی تاکید کرد: در بحث پشتیبانی نیز با توجه به این که شرکت داخلی است بسیار قوی‌تر از شرکت‌های خارجی ظاهر خواهیم شد و شاهد مسائلی شبیه به دوربین عنکبوتی ورزشگاه آزادی نخواهیم بود. نکته مثبت در طرح ارائه شده این است که چنانچه تیمی از لیگ برتر به دسته یک سقوط کرد، باشگاه می‌تواند سیستم خود را به باشگاه تیم‌هایی که از دسته یک به لیگ برتر صعود می‌کند منتقل کرده و از این جهت با توجه به شفافیت مالی که ما داریم باشگاه ها کمتر ضرر مالی خواهند کرد. این سیستم به شکل وطنی و به ارزش ریالی در کشور قابل بهره‌برداری است و امیدوارم که این طرح ملی هرچه زودتر در کشور اجرا شود.

این محقق اصفهانی سیستم کمک داور ویدئویی با انتقاد از صحبت‌های برخی از مسئولان مبنی بر اینکه ورزشگاه‌های ما امکانات نصب این سیستم را ندارند، گفت: در بحث پیاده سازی شرایط تمام ورزشگاه ها را بررسی کردیم، ورزشگاه شهدای خوزستان آماده‌ترین پتانسیل برای پیاده سازی را دارد که بنا به تحقیقاتی که کردیم به عنوان پایگاه معین سایر ورزشگاهها در نظر گرفتیم و البته تمام ورزشگاه ها شرایط پیاده سازی این سیستم را خواهند داشت و اگر نداشته باشند، این شرایط را ایجاد خواهیم کرد؛ حتی ورزشگاه نساجی، چرا که به دنبال سازندگی هستیم نه بهانه آوردن.

وی اضافه کرد: پس از تأیید کلیات این طرح توسط فیفا، منتظر هستیم تا بتوانیم مراحل بهبود، نصب و راه‌اندازی فیزیکی این سیستم را در یکی از ورزشگاه های کشور داشته باشیم تا تأیید نهایی را از فیفا دریافت کنیم و امیدوارم دوستان فدراسیون پاسخ نامه نگاری های ما را بدهند و بنا به پتانسیل موجود ما را از طریق دپارتمان داوری به مدیران باشگاه فولاد معرفی کنند؛ چرا که ورزشگاه فولاد آرنا (شهدای خوزستان) یکی از گزینه‌های بسیار خوب برای اجرای این طرح است، که البته هنوز تمایلی از این دوستان ندیده ایم و البته گروهی که طی سال های اخیر در فدراسیون بودند فضایی را ایجاد کرده بودند که هیچ تفکر خلاقانه ای مجالی برای عرض اندام نداشت و نمی شد انتظار اتفاق مثبتی را داشت. امیدوارم در انتخابات فدراسیون اعضای مجمع با توجه به مناظرات تلویزیونی پیش رو گزینه اصلح را انتخاب کنند تا شاهد اتفاقات خوبی باشیم.

سفیددشتی تصریح کرد: از ۳ کشور خارجی پیشنهاد پیاده سازی ارائه شده است. یکی از آن ها که از کشورهای همسایه دریایی ایران است دعوت کرده اند که این سیستم را در کشور آنها راه اندازی کنیم، حتی شرایط اسکان را هم فراهم کرده اند اما به دلیل عرق ملی پیشنهاد آنان را نپذیرفتم.